معرفی و جایگاه کاربرد‌پذیری در تجربه کاربری

کاربردپذیری یک صفت کیفی است که میزان سهولت استفاده کاربر، از رابط کاربری را ارزیابی می‌کند.

در اصل واژه کاربردپذیری روشی را توصیف می‌کند که در تمام مراحل طراحی به استفاده آسان تاکید دارد.

 

کاربردپذیری در ۵ مولفه تعریف می‌شود:

• توانایی قابلیت یادگیری: آیا کاربران در اولین بازدید از طراحی، امکان فراگیری و استفاده آسان از آن را دارند؟
• کارایی: هنگامی که کاربران با طراحی آشنایی پیدا کردند، چقدر سریع می‌‌توانند کارهای خود را پیش ببرند؟
• قابلیت به یادآوری: اگر کاربر پس از یک دوره عدم استفاده از طرح، به طراحی برگردد، آیا به راحتی می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند؟
• خطاها: کاربران در مواجه با طراحی به چند خطا برخورد می‌کنند؟ این خطاها به چه اندازه شدید هستند؟ و کاربران چگونه خطاها را رفع می‌کنند؟
• رضایت: استفاده از طراحی تا چه میزان دلپذیر و مورد رضایت خواهد بود؟

ویژگی‌­های بسیاری را می‌توان برای معیارهای کاربردپذیری در طراحی در نظر گرفت.

اما نکته کلیدی این است که آیا نیاز کاربران را رفع می‌کند و آنها می‌توانند با طراحی کار کنند؟

مفاهیم کاربردپذیری و سودمندی هر دو به یک اندازه مهم هستند که آیا طراحی صورت گرفته به همان اندازه که کاربرد‌‌پذیر و آسان است، سودمند هم می‌تواند باشد؟

به طور کلی برای سنجش سودمندی طراحی، می‌توان از ابزارهای کاربردپذیری نیز کمک گرفت.

 

دلایل اهمیت کاربردپذیری

وب:

اگر وب‌سایتی را در نظر بگیرید که استفاده از آن دشوار باشد، افراد در کمترین زمان، آن را ترک خواهند کرد. پس می‌توان گفت کاردبرد‌‌‌پذیری، شرط ماندگاری در سایت است.

صفحه اصلی سایت اگر نتواند به وضوح بیان کند که شرکت چه چیزی را ارائه می‌دهد و کاربران در آن سایت چه کاری را می‌توانند انجام دهند، کاربر در بازدید اول، از سایت خارج خواهند شد. همچنین حتی اگر طراحی موجب سردرگمی کاربر شود، کاربر ترجیح می‌دهد که سایت را ترک نماید.

تمامی این موارد باعث خواهد شد که کاربر به این نتیجه برسد که وب‌ سایت، کارایی دشواری دارد و یا به سوالات کلیدی وی پاسخ نمی‌دهد. در این صورت با سایت‌های دیگر رو‌به‌رو می‌شود. ترک صفحه اولین خط دفاعی کاربر در مواجه با مشکل است.

اینترانت:

در شبکه های داخلی، کاربردپذیری موضوعی است که در رابطه با بهره‌وری کارمندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. تلف کردن وقت کاربران و یا درگیر شدن با دستورالعمل‌های دشوار، باعث صرف هزینه‌های زیادی در سیستم خواهد شد.

بهترین شیوه می‌تواند صرف حدود ۱۰٪ از بودجه یک پروژه طراحی برای کاربرد‌‌ پذیری باشد.

به طور متوسط، با صرف این مقدار، بیش از دو برابر معیارهای بهبود کیفیت وب سایت (با نمره ۲.۶) به دست خواهد آمد. و این مقدار در رابطه با شبکه‌های اینترانت ارزش کمتری دارد.

در پروسه طراحی نرم افزار و محصولات فیزیکی می‌توان گفت، هنگامی که بر کاربرد ­پذیری تأکید می­‌کنید، پیشرفت‌­ها معمولاً کوچک اما در عین حال قابل توجه هستند.

برای پروژه­‌های اینترانت، بهبود دو برابری کاربردپذیری می­‌تواند باعث کاهش بودجه‌ آموزش کارکنان به نصف و دو برابر شدن بهبود عملکرد آنان در هر ساعت شود. همچنین در طرح‌های غیر سازمانی نیز منجر به دو برابر شدن فروش، یا تعداد ثبت نامی در سایت و یا حتی هدایت مشتری به صفحه مورد نظر می­‌شود، و یا اینکه KPI (شاخص عملکرد اصلی) پروژه طراحی شما را بیشتر خواهد کرد.

 

روش های بهبود کاربردپذیری

روش‌های بسیاری برای بررسی کاربردپذیری وجود دارد. اما می‌توان گفت از مهم‌ترین و اساسی‌ترین آنها تست کاربرد‌‌ پذیری با استفاده از کاربر باشد که شامل ۳ مرحله است:

• انتخاب تعدادی از کاربران یک سایت خدمات آنلاین و یا کارمندان شرکت به عنوان نماینده انجام این تست. (در حالت دوم، آنها باید خارج از بخش شما کار کنند).

• درخواست استفاده طراحی توسط نماینده کاربران

• مشاهده وضعیت کار کردن کاربران در صورت مواجه شدن با مشکلات و یا استفاده آسان از طراحی

 

زمان استفاده از قابلیت کاربردپذیری

کاربرد پذیری در هر مرحله از فرایند طراحی نقش بسزایی دارد.

با توجه به اینکه جواب های متنوع در این مرحله راهگشاست پیشنهاد می‌شود که مطالعات به صورت فردی به صورت ارزان و سریع انجام شود.

• قبل از شروع طراحی جدید، طرح قبلی را تست کنید.

تا قسمت‌های خوبی که قابلیت نگهداری و تاکید دارند حفظ و همچنین قسمت‌هایی که برای کابران مشکل ایجاد کرده‌اند نیز مشخص شوند.

• اگر طرح قدیمی وجود نداشت می‌توانید طرح‌های رقبای شبیه به خود را آزمایش کنید.

تا با هزینه ای خیلی کم به طیف گسترده ای از ایده‌ و ویژگی های متناسب با طراحی جدیدتان برسید.

• بررسی میدانی از رفتار ­کاربران برای شناخت از عادت های طبیعی و روزمره

• نمونه‌های کاغذی از یک یا چند ایده طراحی جدید، تهیه و آنها را آزمایش نمایید.

توصیه می‌شود زمان کمی صرف انجام این کار نمایید، زیرا بر اساس نتایج آزمون‌ها، همه آنها تغییر خواهند کرد.

• هر ایده طراحی را با هر بار تکرار، آزمایش و اصلاح نمایید تا به طراحی با اطمینان بالا برسید.
• طرح را نسبت به دستور­العمل‌های کاربردی و مطالعات و تحقیقات انجام شده، بررسی نمایید.
• پس از اجرای طرح نهایی، دوباره آن را تست نمایید. مشکلات کاربردپذیری ظریف، همیشه در حین اجرا رخ خواهد داد.

تنها راهی که می‌تواند تجربه کاربری از طرحی با کیفیت بالا ارائه دهد، آزمایش کاربر در مراحل اولیه کار و استمرار در آزمایش هر مرحله است.

 

 

چگونگی تست کاربردپذیری

ایده‌های طراحی را که از طریق آزمایش کاربران به نتیجه می­‌رسند، تا زمانی که طراحی کاملا به اتمام نرسیده است، اصلاح نکنید.

با اصلاح و دخالت در آزمایش، کشف اکثریت مشکلات اساسی کاربرد­پذیری، غیر ممکن خواهد بود.

به نظر می‌رسد بسیاری از این مشکلات ساختاری هستند و رفع آنها نیاز به تغییراتی اساسی دارد.

تنها راه برای رسیدن به یک تجربه کاربری با کیفیت بالا این است که آزمایش کاربران را در مراحل اولیه شروع کنید و آزمایش را مرحله به مرحله انجام دهید.