رشته تجارت الکترونیک از جمله رشته هایی نوپایی است که در سال های اخیر تمایل برای ورود به آن و ادامه تحصیلات عالیه و در نهایت مشغول شدن در شغلی متناسب با آن افزایش یافته است.
رشته تجارت الکترونیک چیست؟
این رشته، شاخه ای از رشته فناوری اطلاعات است که از مقطع کارشناسی ارشد به بعد، در دانشگاه ها ارائه می شود. البته، در تمامی دنیا، این رشته یکی از گرایش های مدیریت و بازاریابی بوده و به نظر نیز ارتباط ما بین رشته تجارت الکترونیک و رشته های مدیریت و بازاریابی، بیشتر بوده و منطقی تر به نظر می رسد. اما به هر صورت در ایران، آنچه که به عنوان پیش زمینه و پایه این رشته در نظر گرفته شده است، فناوری اطلاعات و ارتباطات می باشد. تجارت الکترونیک یکی از مباحث مهم این رشته بوده و در حال پرورش تعداد بسیار زیادی از دانشجویان و علاقه مندان به این زمینه می باشد.
با پیشرفت هایی که تکنولوژی در سالهای اخیر با آن مواجه بوده، گرایش و تمایل افراد و سازمان ها برای پیاده سازی این بخش از تجارت، بدیهی به نظر می رسد. با افزایش استفاده از فضاهای دیجیتال، تجارت سنتی به سرعت در حال جایگزنی با تجارت الکترونیک بوده و در سراسر دنیا بهره مندی از این نوع تجارت و ارتباطات اقتصادی، به سرعت رو به پیشرفت است.
آنچه در تجارت الکترونیک تعریف می شود، مبادلات هرگونه کالا یا خدمات از طریق شبکه های آنلاین و مبادلات تجاری در قالب فضای الکترونیکی است. این فضای الکترونیکی ایجاد شده برای تجارت و داد و ستد کالاها و خدمات، سریع، دقیق و جامع بوده و امکان استفاده آن در هر زمان و مکانی فراهم است. در واقع، با از بین رفتن محدودیت هایی که در سر راه تجارت سنتی وجود داشت، تجارت الکترونیک توانست سرعت دریافت و انتقال اطلاعات را افزایش داده و با بهبود شرایطی برای تبادل پول و از میان برداشتن محدودیت های مکانی و زمانی، کالا و خدمات را به نحوی ویژه به مشتریان عرضه کند. البته لازم به ذکر است همچنان برخی از بخش های مربوط به تجارت سنتی، بر تجارت الکترونیک مزیت دارد و با پیشرفت گام به گام این عرصه در تکنولوژی روز دنیا، نقص های آن با بهره گیری از دانش گذشته در حال بر طرف شدن است.
بنابر گفته های بالا، استفاده از دستاوردهای تجارت الکترونیک برای ورود و ماندگار شدن در بازار اقتصاد جهانی، از ملزومات بوده اما می بایست بسترهای مورد نیاز آن مهیا شود و موانعی که برای پیاده سازی این مهم در کشور مورد نیاز است فراهم گردد. یکی از مهمترین ملزومات، آموزش و تربیت افرادی است که بتوانند با بهره گیری از هوش و توامندی های خود، با بیشترین بازده ممکن این عرصه را به سمت رشد و پیشرفت برده و اقتصاد ایران را همپا با حرکت اقتصاد در دنیا رشد دهند. دوره های آموزشی مبتنی بر دانش روز دنیا در زمینه تجارت الکترونیک همراه با نیازهای روز در کشور، افرادی را برای ورود به دنیای گسترده این بخش از فناوری اطلاعات و ارتباطات آماده می کند. آگاهی از علوم نوین در دنیا، ابزارها و روش های دسترسی به بالاترین نتایج و خروجی های ممکن در زمینه تجارت و بهبود وضعیت اقتصادی، توانا کردن افراد در استفاده از دانش فنی و ایجاد زمینه های خلاقیت و مدیریت کسب و کار نوین در افراد، از جمله اهداف این دوره های آموزشی است.
بازار کار تجارت الکترونیک در ایران
با روی کار آمدن شبکه های اجتماعی در سالهای اخیر، تعداد بیشماری از فروشگاه های فیزیکی و شرکت ها، با استفاده از کانال های ارتباطی ایجاد شده در این شبکه های آنلاین، اقدام به افزایش فروش محصولات و خدمات خود کرده اند. به بیان دیگر، با ترکیبی از تجارت سنتی و استفاده از ابزارهای الکترونیک، بازار جدیدی متشکل از مشتریان پیشین تشکیل داده و خدمات خود را برای جذب مشتریان جدید، در دنیای آنلاین عرضه کردند. علاوه بر این، بسیاری از کسب و کارهای نوپا و استارت آپ ها، در ابتدا بنیان کار و فعالیت خود را بر روی تجارت آنلاین قرار داده و با این روش، علاوه بر صرف زمان و هزینه کمتر، با وسعت بیشتری به معرفی دستاوردها، کالا و خدمات خود پرداخته و بنابراین گامی بلند را در زمینه معرفی خود بعنوان یکی از تامین کنندگان نیاز روز بازار برداشته اند.
مثالی بسیار مشهود و قابل لمس در مورد بازارهای سنتی گرایش یافته به تجارت الکترونیک، بانک ها هستند. به جرات می توان بانکداری اینترنتی را یکی از بزرگترین تحولات در حوزه مبادلات مالی در ایران و جهان نامید. پیش از این، که تمامی مراحل مربوط به گردش های مالی خرد و کلان به صورت سنتی به انجام می رسید، سرعت مبادلات بسیار کم بوده و انجام بسیاری از فعالیت ها محدود به زمان و مکان خاصی می شد. اما با پیشرفت در حوزه آنلاین، و دسترسی بانکها به امکانات الکترونیکی، زمان انجام تراکنش ها و اقدامات مالی گوناگون به میزان زیادی کاهش یافته و ذخیره وقت و هزینه ها، منجر به بهبود اقتصادی در این زمینه شده است.
شرکت های سخت افزاری و نرم افزاری، شرکت های ارائه دهنده خدمات شبکه و امنیت، بانک ها و موسسات مالی گوناگون، شرکت های ارائه دهنده خدمات تبلیغاتی از جمله مکان هایی هستند که یک فرد فارغ التحصیل رشته تجارت الکترونیک و یا افرادی که در این زمینه آموزش دیده و دوره های گوناگونی را طی کرده اند، می توانند در آن مشغول به کار شده و از دانش خود برای کسب درآمد و به دنبال آن بهبود وضع اقتصادی جامعه، استفاده کنند.
در نهایت می بایست گفت که تجارت الکترونیک در ایران ظرفیت های بسیار بالایی را داشته که بخش کوچکی از آن در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرد. افزایش دانش و تسلط به اطلاعات روز دنیا در این زمینه شغلی، نه تنها می تواند باعث بهبود وضعیت بازار کار داخلی گردد، بلکه می تواند با افزایش سطح اقتصادی جامعه، تحولات عظیمی در تجارت بین الملل و بهبود جایگاه کشور در جامعه جهانی داشته باشد.